Davranış problemleri yerine “duygusal çöküş” kavramını duydunuz mu? Henüz duymadıysanız Merhaba! Spektrum ‘un bu konudaki yazılarını takip etmenizi öneririz. (https://merhabaspektrum.com/cocuklar-icin-duygusal-cokusu-engelleme-rehberi/)
Uzun yıllardır davranış problemi olarak yanlış ifade edilen davranışların bir kısmının aslında iletişimsizlikten, kendini doğru ve/veya yeterli şekilde ifade edememekten ve/veya anlaşıl(a)mamaktan ortaya çıktığına; hiçbir çocuk, genç ve yetişkinin bunu kötülük, nörotipikleri rahatsız etme veya birilerine zarar vermek için yapmadığına; bunun davranış terapileri ile ‘silinmesi’, ‘silikleştirilmesi’, ‘tedavi edilmesi’ gerekmediğine hepimiz hem fikirizdir diye düşünüyoruz.
Tüm terapi süreçlerinde olduğu gibi ADİS terapi sürecine başlamadan önce iyi bir değerlendirme yapmak, atacağımız adımları sağlam bir temele dayandırmak konusunda en önemli adımdır. Bu değerlendirme sırasında öğrencinin duyusal, görsel, fiziksel, işitsel, iletişimsel tüm ihtiyaç ve becerilerini gözlemleyip öğrencinin refahı, eğitimi, sosyal çevresi ve hayat kalitesi için değerli olacak fonksiyonel iletişim hedefleri belirlememez gerekir. Bu değerlendirme seansında öğrencinin tüm iletişim davranışları fark edip, anlamlandırmak ve öğrencinin bunu hangi amaçla kullandığını görüp bunu ödüllendirmek gerekir.
Aşağıda “erken iletişim”(early communication) becerileri/fonksiyonları ve bunlar için kullanılan örnek iletişim davranışlarını bulabilirsiniz:
İletişim fonksiyonu : Elde etme (istenilen şeye ulaşabilmek)
a) Bir nesneyi talep etmek (sevilen oyuncak)
b) Bir aktiviteyi/aksiyonu devam ettirmek (zplamak)
c) Aynı nesne/aktivite/kişiyi daha fazla/bir daha/tekrar talep etmek
d) Yeni nesne talep etmek
e) Seçim yapmak
Peki “elde etme” iletişim fonksiyonu için kullanılabilecek iletişim davranışları nelerdir?
o Gülümsemek
o Objeyi almak
o Uzanmak
o İstenilen nesneye bakmak
o Vokalizasyonlar
o Ağlamak
o Konuşma partnerine bakmak
o Çekiştirmek
o Elini tutmak
o Konuşma partnerine birşey uzatmak/vermek
o Avuç içini açmak
o İşaretle göstermek
o Baş jesti ile “evet” demek elde etme fonksiyonu için kullanılabilecek iletişim davranışlarıdır.
İletişim fonksiyonu: reddetmek (itiraz etmek, istenilmeyen şeyi durdurmak)
a) itiraz etmek
b) rahatsızlığı ifade etmek
c) karşı çıkmak
d) redetmek
Peki “reddetmek” iletişim fonksiyonu için kullanılabilecek iletişim davranışları nelerdir?
o Yüz mimiklerinde değişiklik (kaşların aşağıya düşmesi, somurtmak)
o Vokalizasyonlar
o Objeyi ittirme
o Kafasını çevirme
o Ayaklarını yere vurma
o Tekme atma
o Çığlık atma
o Kişi veya nesneden uzaklaşmak
o İstenilmeyen nesneyi konuşma partnerine uzatmak
o Baş jestleri ile “hayır” ifade etmek/başı sağa sola sallamak ddetme fonksiyonu fonksiyonu için kullanılabilecek iletişim davranışlarıdır.
İletişim fonksiyonu: Bilgi edinmek ve paylaşmak.
a) evet/hayır sorularını cevaplamak
b) soru sormak
c) nesne isimlendirmek
d) yorum yapmak
Peki “bilgi edinmek ve paylaşmak” iletişim fonksiyonu için kullanılabilecek iletişim davranışları nelerdir?
o Yüz ifadeleri, mimikleri (gülümsemek, dilini çıkarmak)
o Bir konuşma partnerine bir merak edilen/ilgi duyulan nesneye bakmak
o Baş jestleri ile “evet” demek
o Baş jestleri ile “hayır” demek
o Gözlerini kırparak “hayır” demek
o Omuzları kaldırmak/düşürmek
o İşaret etmek
o Sesini yükseltmek (soru sorarmış gibi) bilgi edinmek ve paylaşmak için kullanılabilecek iletişim davranışlarıdır.
Bu yazı ile sözel iletişime geçmeyen/geçemeyen öğrenci ve/veya çocuğunuzun kendini ifade etmek için kullandığısözel olmayan iletişim becerileri ve davranışlarına dikkat çekmek ve anlamlandırmanıza yardımcı olmak; bunları amaca yönelik birer ifade olarak görmenize eşlik etmekistiyoruz.