Bu haftanın Cuma araştırması; Down Sendromunda ADİS kullanımı.
İstiyoruz ki sözel iletişime geçebilen insanlar için inşa edilmiş bu dünyadan biraz uzaklaşalım. Sözel üretimi olmayan bireylerin, söylemek istediklerini göz ardı etmeyelim ya da iletişimi yalnızca istek belirtmekten ibaret görmeyelim. Ha, bir de birkaç araştırma ile birlikte Down Sendromunda ADİS’e dair önyargıları yıkalım!
Down sendromunda; düşük kas tonusu, küçük ağız boşluğundan kaynaklanan artikülatörlerin yerleşimi, bilişsel ve dilsel bozukluklar sebebiyle konuşma sırasında solunum, fonasyon, rezonans gibi dilin birçok bileşeninin etkilendiği dil ve konuşma bozuklukları görülebilir. Konuşmada yaşanan gecikmeler ise bireyin sosyal, bilişsel gelişimini, okul başarısını ve yaşam kalitesini olumsuz etkiler, iletişimin fonskiyonel gücünü keşfetmesine engel olabilir.
Bu noktada; ifade ettiklerinden çok daha fazlasını anlayabilen alıcı dil becerileri ile birlikte görsel algısal becerileri güçlü Down sendromlu bireyler için ADİS’in, sözel iletişime alternatif veya sözel iletişimi destekleyici olarak kullanılması gerektiği akla gelmelidir. Son 20 yıl içerisinde yapılmış araştırmalarda uygun ADİS metodu sağlanan Down sendromlu çocukların, ADİS’e maruz kalmayan akranlarından daha iyi iletişim becerileri geliştirdiği gözlenmiştir. Olumlu sonuçları listelenmiş olan çalışmalardan birinde ebeveynler tarafından;
· ADİS kullanımının, sözel dil gelişimini engelleyeceği,
· ADİS kullanan bireyin sözel iletişimi reddedeceği,
· ADİS cihazı olmadan iletişim kuramayacağı,
· ADİS kullanıcısının toplum tarafından damgalanacağı ve
· ADİS öğrenmenin zor olduğu yönünde kaygılar bildirildi.
Tüm bu kaygıların aksine;
· ADİS’e maruz kalan çocuklar birden fazla iletişim metodunu özgürce kullanmayı öğrenirler. İletişimin önemini, gücünü keşfeder ve daha fazla deneyim elde etmeye çalışırlar.
· ADİS uygun strateji ile uygun ortamda, bireyin öğrenim ve kullanımına uygun sunulduğunda dili öğrenmek ve kullanmak için daha fazla fırsat yakalar.
· ADİS kullanıcıya doğru tanıtılmış ve kabul edilmişse, ADİS’in tek bir araçtan ibaret olmadığı kullanıcı tarafından bilinir. Jest, mimik, iletişim panoları ve daha birçoğu…
· Unutulmamalıdır ki; toplumun büyük çoğunluğu sözel iletişimi kullanıyor diye iletişimi, sözel iletişim ile sınırlamak doğru değildir. Her iletişim yönelimi eşit ve değerlidir.
· Öğrenmenin önündeki tek engel ADİS’e karşı duyulan önyargılardan ibaret. Bu görüşü yıkmak için önce kendiniz denemeye ne dersiniz? Hem çocuğunuza model olma konusunda hem de ADİS’e dair önyargılarınızı yıkmanız konusunda destek olacağına eminim.
2010 yılında Philedephia’da, karmaşık iletişim ihtiyaçları olan Down sendromlu çocuklar ve ailelerinin katılımı ile yapılan çalışmada; günlük yaşam aktiviteleri içerisinde uygun etkileşim stratejileri, uygun bağlam, etkili iletişim araçları sunulan çocuklar ADİS’e dair önyargıları yıkmak konusunda bizlere güzel bir örnek! Bireye yeter ki söylemek istediklerini aktarması için fırsat sunun, doğru koşullar sağlandığında denediğinize değecek!
Yapılması gerekenler ise oldukça açık!
1. Oyunlar, şarkılar, kitaplar ile etkileşim kurduğunuz çocuğunuza, iletişim kurarak neler başarabileceklerini gösterin.
Dil, deneyimler ile öğrenilir ve bir çocuğun en değerli deneyimi oyundur. Etkileşimli okuduğunuz kitap saatine, coşkuyla dinlediğiniz şarkıya ADİS’inizi dahil etmek hiç zor değil.
2. Dili öğrendikleri, anlayıp anlamlandırabilecekleri bağlamlar yaratın, eğlensin. Eğlenerek kendilerini bulmanın, aklından geçenleri aktarmanın önemini kavrasınlar.
Hayatında “kahve” kelimesini duymamış, kullanmamış ve hiç kahve içmemiş biri için “kahve keyfinin” bir anlamı olur mu? Dil sosyalleşmeyi sever ve bir kelimeyi anlamlandırabilmeniz için ilgili bağlamda duymalısınız, kullanmalısınız. Bir önceki maddede de belirttiğimiz gibi deneyimlemelisiniz. Deneyimlerin hayatınızda kalıcı anlamlar kazanması için de mutlaka eğlenmelisiniz.
3. Bireysel özelliklerine saygı duyun, ona en uygun ADİS’i bulmasında yardımcı olun ve destekleyin.
Çocuğunuzun sözel iletişimde çok başarılı olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. Peki ya çocuğunuz bu konuda ne düşünüyor? Onu tanıyın ve gözlemleyin; hassasiyetlerine, görüşlerine değer verin. Önemseyin. Sizin rahatlıkla kullandığını düşündüğünüz iletişim metodu onun için rahatsız edici olabilir. Kendini olması gerektiği gibi ifade edemediğini düşünüyor olabilir. Rahatsız olduğunuz bir ortamda kendinizi ifade edebiliyor musunuz? Kendini keşfetmesi ve en uygun ADİS’i bulması konusunda desteğinizi esirgemeyin. Değişim istediğinde yanında olacağınızı bilsin, güvende hissetmek en büyük konfor!
4. Farklı ADİS’leri keşfetmesinde yolculuğuna ortak olun.
Çocuğunuzu tanıyın, gözlemleyin, destekleyin, güvende hissetsin ki değişimden korkmasın dedik. Bu yolculukta ADİS kullanıcısı kaybolmuşsa, partnerleri onu cesaretlendirmelidir. Belki de birey ona uygun olmayan bir cihaz deneyimi sonrası iletişimin gücünü kavrayamamış, Dünya’da yaratacağı etkinin farkına varamamıştır. Siz, ADİS kullanıcısına yolculuğunda farklı yolları gösterebilirsiniz.
5. Deneyimlediği tüm iletişim sistemlerine değer verin, değer verin ki motivasyon sağlayabilsin.
Bireyin iletişim kurduğu ilk sosyal yapı, ailedir. Anlatmak istediklerini dinleyip söylediklerine değer verin. İletişim anlarında sıranızı beklemeyi bilin, söylemek istediklerini tamamlamak bireyde “söylediklerinin değersiz olduğu” hissini yaratabilir.
Bugünkü yazımızda Down sendromlu çocuklar ile ADİS üzerine yapılmış araştırmalar hakkında konuştuk. Aslında kompleks iletişim ihtiyaçları olan, ADİS kullanıcısı herkesin karşılaştığı bazı önyargılardan ve dikkat edilmesi gereken birkaç temel adımdan bahsettik.
Değişim herkes için kolay olmayabilir ama doğru bir yol çizdiğinizde ADİS’in bir insan üzerinde yarattığı ve bir insanın Dünya’da yaratabileceği etkiyi düşünün.
Yalnızca çocuğunuzun değil; herkesin söylemek, anlatmak, aktarmak istedikleri var. Her iletişim yönelimine saygı duymayı öğrenin/ öğrenelim çünkü değişim bir kişiyle başlar.
Betül SAZOĞLU
16.04.2021
REFERANSLAR
1. Effects of AAC intervention on communication and language for young children with complex communication needs by Kathryn Drager, Janice Light and David McNaughton, (https://pdfs.semanticscholar.org/4fde/36329edf21ce59bf0afb2a0f7adb10ff00cf.pdf)
2. Effects of AAC interventions on communication and language for young children with complex communication needs by Drager, Light, & McNaughton - Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine – 2010.
3. Using augmentative communication with infants and young children with Down syndrome by Foreman & Crews - Down Syndrome Research and Practice – 1998.
コメント